27.03.1962 tarihinde Bursa’da doğdu. 1973’de Uludağ İlkokulunu, 1976’da İnkılap Ortaokulunu ve 1980 yılında da Bursa İmam-Hatip Lisesi’ni bitirdi. Aynı yıl Bursa Yüksek İslâm Enstitüsüne kaydoldu. Enstitülerin 1982 yılında İlahiyat Fakültelerine dönüştürülmesinden sonra 1984 yılında Bursa Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden mezun oldu. 01.10.1984 tarihinde aynı Fakültede açılan Araştırma Görevliliği sınavında başarılı olarak İslâm Kurumları Tarihi Bilim Dalında bu göreve atandı.
1986’da Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Yüksek Lisansını tamamladı. 24 Ocak 1992’de, yine U.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü’ne bağlı olarak “Bursa Mahkeme Sicillerine Göre XIV-XVI. Yüzyıllarda Bursa Medreseleri” adlı teziyle Doktorasını verdi. Mayıs 1992’de İslâm Tarihi Anabilim Dalı’nda Dr. Öğretim Görevlisi oldu. 1994 yılında iki aylık bedelli askerlik görevini Burdur’da tamamladı. 1995 yılı ortalarında aynı Fakültede Yardımcı Doçentliğe getirildi.
1995 yılı Ekim ayında İslâm Tarihi Anabilim Dalı’nda Doçentlik unvanını aldı. 1997-1999 yılları arasında İslâm Tarihi ve Sanatları Bölüm Başkanlığı görevini yürüttü. 2000-2002 tarihleri arasında Türkiye Diyanet Vakfı’nın maddi sponsorluğunu yaptığı Türkmenistan’ın Başkenti Aşkabat’taki Magtımguli Adındaki Türkmen Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde alanı ile ilgili dersler verdi, bu arada Fakültenin Dekan Yardımcılığı görevini üstlendi. Buradaki görevi devam ederken Şubat 2001 tarihinde İslâm Tarihi Anabilim Dalında Profesörlüğe yükseltildi.
13 Şubat 2004-8 Mart 2007 tarihleri arasında Bursa U.Ü.İlahiyat Fakültesi Dekan Yardımcılığı görevini icra etti. 2004-2010 yılları arasında iki dönem boyunca İslam Tarihi ve Sanatları Bölüm Başkanlığını yürüttü. 2013 yılı Ocak ayında U.Ü. Kent Tarihi Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (KETAM) Müdürlüğüne getirildi. Son olarak 18 Temmuz 2013 tarihli kararnameyle Ankara İl Müftüsü olarak görevlendirildi. Evli ve iki çocuk babasıdır.
Prof.Dr. Mefail HIZLI’nın, kaynaklarını önemli ölçüde Osmanlı Arşivi ve Mahkeme Sicillerinin oluşturduğu bilimsel çalışmalarında daha çok Osmanlılardaki Eğitim-Öğretim Kurumlarının Tarihi ve İşleyişi ele alınmıştır. Ayrıca ilk Osmanlı Başkenti Bursa’da İlkokullardan (Sıbyan Mekteplerinden) üniversiteye (Medreselere) kadar eğitim-öğretim sisteminin her düzeyine ilişkin araştırmalarıyla yoğunlaştığı görülmekteyse de Osmanlı Tarih ve Kültürüne dair çok sayıda eser, Bölüm Yazarlığı, Makale ile Ulusal ve Uluslararası Kongrelerde bildiriye imza atmıştır.
05/08/2016 tarihi itibariyle asli görevine dönmüştür.